کد مطلب:27086 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:17

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

چرا اسلام پس از مرگ پدر، سرپرستي فرزند او را به پدربزرگ واگذار كرده و به مادر با توجه به اين كه زحمت فراواني براي فرزند كشيده، واگذار ننموده است؟

نخست بايد توجّه داشت كه عقل انسان محدود است و نميتواند به فلسفه همة احكام پي ببرد. ما بايد بسياري از احكام اسلام را از روي ]تعبّد[ و بندگي بپذيريم، براي مثال فلسفة اين كه چرا نماز صبح دو ركعت و نماز مغرب سه ركعت است را نميدانيم، خدا حكيم است و همة دستورهاي او بر اساس حكمت و مصلحت ميباشد، ما بنده هستيم و همين امر ايجاب ميكند، آن چه خدا فرموده با جان و دل بپذيريم. ذات اقدس الهي، ولايت بر اولاد كوچك را به پدر و جدّ پدري واگذار فرموده و به آنها اجازه داده آن چه مصلحت كودك اقتضا ميكند دربارة مال وجان او انجام دهد.

ممكن است از جمله ادلّهاي كه اسلام ولايت بر اولاد كوچك را به پدر داده، حقّ سرپرستي مرد بر خانواده باشد كه از آيه شريف 34 نسأ، استفاده ميشود: الرِّجَالُ قَوَّ َمُونَ عَلَي النِّسَآءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَيَ بَعْضٍ; مردان سرپرست و نگهبان زنانند، به خاطر برتريهايي كه خداوند از نظر نظام اجتماع براي بعضي نسبت به بعض ديگر قرار داده. مرد قدرت تفكّر و تدبيرش از زن بيشتر است; هم چنين مردان، قدرت تصميمگيري و نيروي جسمي آنها از زنان بيشتر است و از آن جا كه ولايت بر مال و جان كودك از طرفي به تدبير و درايت نياز دارد كه مال كودك را در چه راهي به جريان اندازد تا سود بيشتري نصيب كودك شود و از طرفي حفظ آن در مواردي، به نيروي جسمي نياز دارد; از اين رو، اسلام اين حق رابه پدر واگذار كرده است; البته بايد توجّه داشت كه مراد از فراواني تدبير و تفكر مرد، نوع مردان است; بنابراين، نبايد اين شبهه ايجاد شود كه در ميان بانوان كساني هستند كه درايت و تدبير آنها به مراتب از برخي مردان بيشتر است.

نكته ديگري كه توجه به آن لازم است، آن است كه مادر گرچه به صورت مستقيم و به عنوان ]حكم اوّلي[ شارع مقدس، حقّ ولايت و سرپرستي در مال وجان كودك را به او واگذار نكرده، لكن پدر و جدّ پدر و هم چنين حاكم شرع ميتوانند مادر را سرپرست كودك قرار دهند; در اين صورت، همان ولايتي كه پدر داشت به مادر واگذار ميشود.

اگر مرادتان از سرپرستي فرزند، اداره كارهاي كودك، ارشاد و راهنمايي او به آن چه برايش مصلحت است ميباشد، اين گونه امور ـ كه به آن حق حضانت ميگويند ـ حق مادر است. مادر بايد از كودك به طور كامل مراقبت نمايد، وي را از كارهاي بد و ناروا باز دارد. قرآن در اين باره ميفرمايد: لاَتُضَآرَّ وَ َلِدَةُ بِوَلَدِهَا وَلاَمَوْلُودٌ لَّهُو بِوَلَدِه;(بقره،233) نه مادر ]به خاطر اختلاف با پدر[ حقّ ضربه زدن به كودك را دارد و نه پدر; از اين آيه استفاده ميشود كه فرزند متعلق به پدر و مادر است و هر دو در برابر او مسئوليت دارند و بايد كوشش كنند هر گونه ضرر جسمي و روحي را از او دور نمايند. پيامبر اكرم6 در اينباره ميفرمايد: همة شما مسئول هستيد; زن درمحيط خانه بر فرزندو اهل خانواده شوهرش مسئوليت دارد.(صحيح بخاري، محمد بن اسماعيل، ج 1، ص 242، ح 893، نشر دارالفكر.)

در مورد اينكه نوشتهايد چرا كودكان يتيم از حق پدربزرگ محروم ميگردند اگر مرادتان از حق حقّ ولايت است پدربزرگ يعني جد پدري حق ولايت براي او ثابت است و اگر مرادتان از حق، ارث است; در اين صورت نيز اگر پدر بزرگ از دنيا برود فرزندي نداشته باشد نوه يا نوههاي او ارث ميبرند.